Trong ngành ẩm thực, một sản phẩm có hương vị đặc thù sẽ là điểm nhấn tạo nên sự khác biệt của sản phẩm so với các sản phẩm cạnh tranh. Tuy nhiên, liệu hương vị có được bảo hộ bản quyền?
Tòa án Tư pháp Liên minh châu Âu (CJEU) đã được hội đồng chuyên gia là các luật sư tư vấn rằng, hương vị phô mai Hà Lan không thể được luật bản quyền của Liên minh châu Âu (EU) bảo vệ. Luật sư Melchior Wathelet cho rằng hương vị không thể được xác định với độ chính xác đủ để có khả năng bảo vệ bản quyền.
Nhưng Jan Jacobi, luật sư tại Hofhuis Alkema Groen ở Amsterdam, lại cho rằng quan điểm của Melchior Wathelet thật đáng thất vọng và chúng ta sẽ bỏ lỡ một cơ hội để phát triển thêm luật bản quyền nếu theo quan điểm đó.
Jacobi nói: “Không phải tất cả các biểu hiện (con người có khả năng nhận thức được) là “nguyên gốc” tự nhiên hay có thể được đại diện khách quan, mặc dù chúng là kết quả của sự sáng tạo trí tuệ.
Năm 2014, công ty thực phẩm Hà Lan Levola Hengelo (Levola) cáo buộc Smilde Food vi phạm bản quyền hương vị của Heks'nkaas, một sản phẩm phô mai nổi tiếng với sản lượng lớn của Levola. Smilde đã sản xuất một sản phẩm tương tự có tên Witte Wievenkaas.
Tòa án Gelderland (Rechtbank Gelderland) cho rằng không thể xác định được hương vị của sản phẩm có được bảo vệ bản quyền hay không, và do đó đã bác bỏ yêu cầu của Levola. Bản án sau đó bị kháng cáo. Tòa phúc thẩm cho rằng quyết định vấn đề này nên cần có ý kiến của CJEU.
Tòa án đưa ra câu hỏi “Liệu luật pháp EU có loại bỏ việc cấp bản quyền cho mùi vị của một sản phẩm thực phẩm – như một sự bảo vệ bản quyền?” Tòa án cũng hỏi liệu “sự bất ổn định” của các sản phẩm thực phẩm và tính chủ quan của khẩu vị có ngăn cản chúng đủ điều kiện để được bảo hộ bản quyền hay không?
Theo Tòa án Hà Lan, nếu CJEU xác nhận rằng hương vị đủ điều kiện để bảo vệ bản quyền, thì cũng cần làm rõ các yêu cầu về bảo vệ đó là gì và việc bảo vệ bản quyền hương vị nên dựa trên khẩu vị hay trên công thức của sản phẩm.
Dựa trên các nghiên cứu, Melchior Wathelet cho rằng hương vị của một sản phẩm thực phẩm không là “đối tượng” đủ điều kiện để bảo vệ bản quyền vì thị hiếu không thể được xác định chính xác hoặc khách quan.
Ông giải thích rằng việc xác định hương vị là một trải nghiệm chủ quan và không thể so sánh được với bất kỳ “đối tượng” nào được bao hàm trong Công ước Berne, điều này ảnh hưởng đến việc bảo vệ các tác phẩm văn học và nghệ thuật.
Tobias Jehoram, cộng sự tại văn phòng De Brauw Blackstone Westbroek ở Amsterdam, đã đồng ý rằng thị hiếu và hương vị “đơn giản là quá chủ quan để được cấp bằng độc quyền”. Ông nói thêm: “Điều này không được chứng minh bởi thực tế là các sản phẩm thực phẩm không có hương vị tự nhiên ổn định”.
Ông Jehoram cho biết một phán quyết ủng hộ thị hiếu cho rằng hương vị đủ điều kiện để bảo vệ sẽ dẫn đến sự không đảm bảo chắc chắn về mặt pháp lý và “sẽ tác động làm giảmtính cạnh tranh”. Nhưng Willem Hoyng, đối tác sáng lập tại Hoyng Rokh Monegier ở Amsterdam, nói thêm rằng ông “không thể hiểu tại sao ai đó tạo ra một khẩu hiệu thì được bảo vệ nhưng ai đó tạo ra mùi hay hương vị thì lại không”.
Haije nói thêm rằng hội đồng chuyên gia sẽ không loại trừ việc cung cấp bảo hộ bản quyền cho thực phẩm trong tương lai “kỹ thuật sau này sẽ cho phép xác định chính xác và khách quan về đối tượng bảo vệ (khẩu vị)”. Phát ngôn viên của Smilde cho biết công ty hài lòng với ý kiến này, tuy nhiên lưu ý rằng quyết định của CJEU vẫn chưa được tuyên bố.
Dương Khánh Ly
