FIFA World Cup 2018 đã khép lại với cup vàng được trao cho đội tuyển Pháp. Người hâm mộ sẽ còn nhắc nhiều về chủ nhân ngôi vương, về công nghệ VAR đầy tranh cãi ở trận chung kết và lại hào hứng chờ đợi ở vòng chung kết kế tiếp tại Qatar năm 2022.
Có vẻ như việc giữa bóng đá và sở hữu trí tuệ có rất ít sự liên quan đến nhau. Nhưng không hẳn thế, với một nền giải trí phát triển thì bóng đá và sở hữu trí tuệ có rất nhiều sự liên quan.
Quyền phát sóng
FIFA, Liên đoàn Bóng đá Thế giới, luôn muốn đảm bảo người hâm mộ được thưởng thức các màn trình diễn của các đội bóng thông qua các kênh hợp pháp với hình ảnh đẹp. Tuy nhiên, việc phát sóng lại bị vi phạm bản quyền trong suốt giải đấu.
Tại Ả-rập Xê-út, kênh truyền hình beoutQ phát sóng các trận đấu World Cup ở khu vực Trung Đông và Bắc Phi (MENA) một cách trái phép đã bị FIFA “tuýt còi”. Sở dĩ phải đảm bảo bản quyền World Cup tại MENA do bản quyền độc quyền phát sóng ở khu vực này đã được trao cho beIN Sports có trụ sở tại Qatar.
Một tháng trước khi World Cup chính thức diễn ra, ở tiểu lục địa Ấn Độ – nơi Sony là đơn vị có quyền phát sóng trên internet và là đơn vị phát ngôn về FIFA World Cup 2018. Cơ quan thực thi pháp luật MarkScan ở Ấn Độ, theo yêu cầu của Sony, cảnh báo các trang web phát trực tuyến ở Ấn Độ và các nước láng giềng chống lại việc phát sóng FIFA World Cup 2018 bất hợp pháp.
Ngay tại Việt Nam, sát đến thời điểm vòng chung kết diễn ra, người hâm mộ Việt Nam vô cùng lo lắng bởi đơn vị mua bản quyền phát sóng FIFA World Cup là Đài Truyền hình Việt Nam tuyên bố họ có thể không mua được bản quyền truyền thông từ đơn vị đại diện bản quyền cho FIFA do vấn đề giá cả. Thật may là cuối cùng mọi việc được thu xếp ổn thỏa, nếu không tình trạng phát sóng trái phép FIFA World Cup 2018 ở một quốc gia hâm mộ bóng đá như Việt Nam cũng sẽ nằm trong tình trạng “cần chăm sóc đặc biệt” từ FIFA.
Các báo cáo cho thấy số liệu xem trong vòng bảng năm nay đạt trung bình 815 triệu, cao hơn 623 triệu lượt xem trung bình tại World Cup 2014.
Ý thức về hình ảnh cầu thủ
Bất cứ ai là fan của môn túc cầu giáo trong mười năm qua đều biết đến cuộc tranh luận nảy lửa ‘Messi và Ronaldo’ và mức độ diễn ra thường xuyên của cuộc tranh luận này. Bên cạnh tài năng về bóng đá của Lionel Messi của Argentina và Cristiano Ronaldo của Bồ Đào Nha, trong mắt các nhà quản lý các cầu thủ này, thì giá trị hình ảnh cầu thủ cũng mang lại nguồn lợi đáng kể.
Vào tháng 4 năm 2018, Messi đã giành được chiến thắng tại Tòa án châu Âu khi kiện quyết định của Cơ quan Sở hữu trí tuệ của Liên minh châu Âu vì cơ quan này cho rằng Messi và Massi (do một công ty tại Tây Ban Nha sở hữu) đều có thể cùng tồn tại. Tòa án cho rằng danh tiếng của Lionel Messi đủ để ngăn ngừa bất kỳ dấu hiệu nào có tính chất tương tự nếu đăng ký nhãn hiệu.
Còn Ronaldo, chàng trai nổi tiếng với ngoại hình ưa nhìn, thì sao? một vụ việc về hình ảnh trớ trêu thay đã khiến anh gặp khó khăn. Năm ngoái, ngôi sao này đã bị cơ quan thuế Tây Ban Nha phát hiện vì đã không khai báo hơn 14,7 triệu euro (tương đương với16,4 triệu đô la Mỹ) doanh thu có được từ việc sử dụng hình ảnh của mình trong kinh doanh.
Theo tờ The Independent vào ngày sau khi World Cup bắt đầu, Ronaldo đã bị phạt 18,8 triệu euro sau khi đạt được thỏa thuận với cơ quan thuế. Kết quả có được cho là thắng, thua hay hòa cho Ronaldo không, điều đó phụ thuộc vào góc nhìn giới mộ điệu.
Hàng giả
180.000 mảnh quần áo và phụ kiện, 50.000 đôi giày và 29.000 bao, đây là một số hàng hóa World Cup giả bị bắt giữ bởi hải quan Hồng Kông trong hai tháng trước khi World Cup bắt đầu. Tổng cộng, hải quan đã tịch thu 259.000 đồ bị nghi ngờ vi phạm và năm vụ bắt giữ đã được thực hiện liên quan đến những cáo buộc vi phạm.
Và tại Shenzen, Trung Quốc, hải quan thông báo họ đã tịch thu 4.000 mặt hàng quần áo vi phạm logo FIFA World Cup vào tháng Tư năm nay, theo hãng tin Xinhua.
FIFA có nhiều quyền bảo vệ trên toàn thế giới. Daniel Zohny, cố vấn pháp lý cao cấp của FIFA cho biết. Vào thời điểm năm 2016, FIFA có 13.500 đăng ký nhãn hiệu và các đơn đăng ký đang chờ xử lý, khoảng 300 thiết kế và 150 đăng ký bản quyền, đăng ký tại 157 quốc gia và vùng lãnh thổ.
“Hú” có nên được coi là nhãn hiệu?
Vào năm 2016, khi Iceland đến tứ kết giải vô địch châu Âu, họ mang theo ca khúc bóng đá Iceland với nhịp độ rất hào sảng. Ca khúc này bắt đầu với âm thanh giống như một tiếng vỗ tay chậm chạp, người hâm mộ có trang phục như người Viking và hô vang “Hú”, nhịp độ bản nhạc dồn dập hơn cho đến khi nó là tổng hợp của tiếng ồn lớn. Và, với sự tham dự lần đầu tiên của Iceland tại vòng chung kết World Cup năm nay, một họa sĩ vẽ tranh biếm họa người Iceland dự định sản xuất áo thun với hình ảnh một người Iceland, với từ ‘Hú’ trong một ô lời thoại. Nhưng nhãn hiệu ‘Húh!’ lại thuộc sở hữu của một cá nhân tên là Gunnar Andrésson.
Andrésson sở hữu nhãn hiệu này với phạm vi các nhóm 25, 32 và 33, bao gồm các sản phẩm như phụ kiện thời trang, quần áo và đồ uống. Quyền sở hữu của anh sẽ không hết hạn cho đến năm 2026. Người vẽ tranh biếm họa, Hugleikur Dagsson, đã đưa ra tranh chấp công khai sau khi Cơ quan sáng chế Iceland cho rằng ‘Hú’ và ‘Húh!’ là tương tự.
Hãng tin tức địa phương Iceland Review đã nói chuyện với Andrésson, người nói rằng ông đang đối mặt với một “sự lạm dụng lớn” và ông hiểu một phần những lời chỉ trích ông nhận được. Ông quyết định không theo đuổi vụ việc nữa. Cuộc tranh chấp gây ra khá nhiều ý kiến trái chiều ở Iceland, như sự đồng thuận chung là bài hát “nên thuộc về công chúng”, theo lời Magnús Hrafn Magnússon, luật sư tại hãng Sigurjónsson & Thor của Iceland.
Đừng bắt chước tôi!
“Cậu bé vàng” Diego Maradona, cầu thủ người Argentina được nhiều người coi là cầu thủ vĩ đại nhất của môn thể thao số 1 hành tinh, không thích bị sao chép hình ảnh của mình. Vào tháng 3 năm ngoái, anh đã gặp vấn đề với nhà sản xuất trò chơi video của Nhật Bản Konami. Maradona cáo buộc Konami sử dụng hình ảnh của mình trong trò chơi “Pro Evolution Soccer (PES) 2017”. Maradona đã viết: “Hôm qua tôi nghe nói rằng công ty Nhật Konami sử dụng hình ảnh của tôi cho trò chơi PES 2017. Thật không may, luật sư Matias Morla của tôi sẽ bắt đầu các hành động pháp lý tương ứng”.
Đáp lại, Konami nói rằng đã có thông tin từ truyền thông về việc sử dụng “người chơi không được phép” nhưng nhà sản xuất trò chơi đang sử dụng “quyền một cách chính xác theo thỏa thuận với người cấp phép”. Maradona đã chơi trong bốn kỳ World Cup của FIFA, bao gồm cả các trận cầu năm 1986 ở Mexico, nơi anh cùng với đồng đội của mình đăng quang ngôi vô địch.
Đây chắc chắn không phải là lần đầu tiên những người nổi tiếng kiện các nhà sản xuất trò chơi điện tử có hình ảnh giống mình. Nữ diễn viên Lindsay Lohan đã có tranh chấp với nhà sản xuất “Grand Theft Auto” vào năm 2014 về nhượng quyền sử dụng hình ảnh của cô. Lohan thất bại trong vụ kiện Take-Two Interactive, sau khi sáu thẩm phán nhất trí bác bỏ yêu cầu của cô rằng một nhân vật trong game dựa trên hình ảnh của cô là xâm phạm bản quyền.
(Theo Bản tin Sở hữu trí tuệ)