Theo luật sư Quách Minh Trí (Công ty Baker & Mckenzie), nạn xâm phạm bản quyền diễn ra nhan nhản trong lĩnh vực văn hoá giải trí hiện nay cũng như các lĩnh vực, ngành nghề khác. Câu hỏi được đặt ra, tác giả của những sản phẩm sáng tạo cần làm gì để “đứa con tinh thần” của mình không bị “ăn cắp”?
Đưa nhau ra tòa nhưng “kẻ ăn cắp chẳng làm sao cả”
Hưởng ứng ngày Sở hữu trí tuệ thế giới (IP Day) 26/4, nằm trong chuỗi sự kiện thuộc Chương trình phát triển tài sản trí tuệ, talkshow Creation: Value and Protection (Bảo vệ tài sản sáng tạo) được tổ chức đã diễn ra vào chiều ngày 23/4 tại Trung tâm Mỹ. Sự kiện có sự tham gia của các khách mời đến từ Đại sứ quán Hoa Kỳ, đại diện Hiệp hội Điện ảnh Hoa Kỳ (MPA) và các diễn giả là những người nổi tiếng trong các lĩnh vực nghệ thuật, công nghệ, luật pháp.
Xuất hiện tại talkshow với tư cách một diễn giả, đạo diễn Việt Tú trước câu hỏi: “Anh nghĩ thế nào về ý thức bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của các nghệ sĩ Việt Nam?” đã trả lời không né tránh: “Nếu ý thức của tất cả đều tốt, thì chúng tôi đã không phải đứng tại đây”.
Đạo diễn Việt Tú cho biết thêm, anh là một trong những nghệ sĩ tiên phong tại Việt Nam đấu tranh không ngừng để bảo vệ tài sản sáng tạo của mình vốn chưa được coi trọng và đăng ký bảo hộ. Ngay từ khi còn làm tại đài truyền hình Việt Nam, đạo diễn Việt Tú đã ý thức đăng ký bản quyền cho các chương trình mình thực hiện mà tiêu biểu là Con đường âm nhạc. Chính vì vậy sau này ngay cả khi đã rời VTV, nếu ai muốn dùng chương trình nào của anh thì đều phải xin phép. “Các sản phẩm tôi làm, tôi nghĩ đó là tài sản và làm sao để làm ra tài sản cũng như bảo vệ tài sản đó”, đạo diễn Việt Tú chia sẻ.
Tham dự chương trình còn có họa sĩ Đinh Công Đạt, anh chia sẻ: “Trước kia Việt Tú từng dặn tôi phải giữ kín ý tưởng, nói ra sẽ bị copy ngay. Lúc đó tôi trả lời: Nó copy mình sẽ làm cái mới, lo gì”. Nhưng sau này, khi là nạn nhân của những vụ vi phạm bản quyền trắng trợn, phải đích thân đi kiện, Đinh Công Đạt mới thấm thía nỗi nhọc nhằn. “Các tác phẩm của tôi bị copy một cách hệ thống, bức xúc đến mức nhiều khi muốn văng tục. Khi ra tòa, tòa sẽ hỏi tôi đã đăng ký bản quyền chưa? có chứng cứ không? Tôi lại gian nan đi tìm chứng cứ để chứng minh. Rồi khi tôi đã được xử thắng thì thiệt thòi vẫn thuộc về tôi còn bên vi phạm thì chả sao cả. Họ chỉ xin lỗi, hứa sẽ không copy tranh của tôi nữa còn những người khác sẽ nói “làm gì mà căng thế” hay “nhà nó nghèo lắm, bỏ qua đi”. Còn tôi vừa mất tiền thuê luật sư, bỏ thời gian công sức đi kiện, nhưng kết quả là kẻ ăn cắp chẳng làm sao cả”, Đinh Công Đạt kể.
Để đứa con tinh thần không bị “ăn cắp”
Trước băn khoăn của hoạ sĩ Đinh Công Đạt, anh nói: “Quyền sở hữu trí tuệ là vô hình. Bản chất của quyền này là: Một người tuyên bố đây là tác phẩm của tôi, và tác phẩm đó được nhà nước công nhận. Nếu người chủ không tuyên bố và nhà nước không công nhận thì sẽ có khả năng một kẻ trộm nào đó đứng ra tự công bố đó là tác phẩm của anh ta”. Vị luật sư này cũng nhấn mạnh, trong thời đại 4.0, các sản phẩm giải trí phát triển ngày càng mạnh mẽ dựa trên nền tảng số. Vì vậy, việc nhận diện quyền của mỗi bên trong quan hệ tài sản trí tuệ rất quan trọng, sẽ hạn chế thấp nhất các xung đột có thể phát sinh, tạo môi trường sáng tạo lành mạnh.
Do đó, để bảo vệ mình thì bất kỳ ai sở hữu các sản phẩm sáng tạo đều phải có ý thức công bố, đơn cử như đi đăng ký bản quyền, hoặc sử dụng các hình thức công bố khác. Đây là căn cứ pháp lý rất quan trọng để chứng minh các loại quyền của mình đối với tác phẩm nếu xảy ra tranh chấp. Không chỉ vậy, luật sư Quách Minh Trí cũng đưa ra lời khuyên các cá nhân nên tìm đến các hiệp hội bảo vệ tập thể để được bảo vệ. “Lĩnh vực âm nhạc, văn học đã có Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam, Trung tâm Quyền tác giả văn học Việt Nam… Tôi hi vọng các lĩnh vực khác sẽ có thêm các hiệp hội bảo vệ”, luật sư Quách Minh Trí nói.
Cũng tại sự kiện lần này, Bà Phạm Ngọc Mai Anh (CEO ADT Creative) cho rằng, từ rất lâu, khái niệm dùng phần mềm “chùa” đã trở nên phổ biến trong xã hội Việt Nam, đặc biệt là với bộ phận giới trẻ. “Khi cần một phần mềm, người ta sẽ nghĩ ngay đến việc lên mạng tìm kiếm để download bản crack trước khi nghĩ đến việc bỏ tiền ra mua sản phẩm có bản quyền. Hiện nay, làn sóng khởi nghiệp về công nghệ ở Việt Nam khá sôi động nhưng tỷ lệ thành công lại không lớn, một phần vì môi trường để phát triển chưa có,” đại diện ADT Creative bày tỏ.
Sở hữu trí tuệ đóng vai trò ngày càng quan trọng, đối với sự phát triển kinh tế xã hội của các quốc gia và đang dần trở thành mối quan tâm chung của cả thế giới, đặc biệt là trong giai đoạn bùng nổ của những sáng tạo. Sản phẩm từ những sáng tạo và khai thác các quyền sở hữu trí tuệ từ những sáng tạo đã ảnh hưởng một cách sâu rộng tới đời sống con người.
Thông qua những chia sẻ trong talkshow của các diễn giả và khách mời, công chúng và những người liên quan đã có thêm góc nhìn đúng đắn, nâng cao nhận thức về quyền sở hữu trí tuệ, đặc biệt trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn và điện ảnh. Điều này sẽ từng bước cải thiện ý thức tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực nghệ thuật tại Việt Nam, xóa bỏ định kiến về quốc gia luôn nằm top vi phạm bản quyền trên thế giới.
Mai Mai
Hình ảnh: IPDay Việt Nam